Κλίμακα χαρτών

Ως κλίμακα εννοούμε τη σταθερή σχέση που υπάρχει μεταξύ των αποστάσεων στο χάρτη και των αντίστοιχων πραγματικών στην επιφάνεια της Γης.

Η κλίμακα μπορεί να εκφραστεί είτε ως κλάσμα, οπότε χαρακτηρίζεται ως κλασματική, είτε ως ευθεία γραμμή με ανάλογες υποδιαιρέσεις, οπότε χαρακτηρίζεται ως γραφική.

Κλασματική κλίμακα

Εκφράζεται ως κλάσμα με αριθμητή τη μονάδα και παρονομαστή έναν αριθμό που δείχνει πόσες φορές μία γραμμή στο χάρτη είναι μικρότερη από την αντίστοιχη της στο έδαφος. Κλίμακα, π.χ. 1:100.000 σημαίνει ότι 1 cm στο χάρτη αντιστοιχεί με 100.000 cm στην επιφάνεια της Γης.

Η σχέση μεταξύ της κλίμακας, της απόστασης στο χάρτη και της απόστασης στο έδαφος δίνεται από τον τύπο:

Κ = Κλίμακα του χάρτη

μ = Απόσταση στο χάρτη ή γραφικό μήκος.

Μ = Πραγματική απόσταση ή φυσικό μήκος.

Ανάλογα με την προβολή που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του χάρτη η κλίμακα μπορεί να ισχύει, είτε για όλη την έκταση του, είτε για ορισμένες διευθύνσεις, π.χ. για τον ισημερινό ή κεντρικό μεσημβρινό.

Μία κλίμακα χαρακτηρίζεται μικρή, εφ’ όσον η τιμή του παρονομαστή του κλάσματος είναι μεγάλη, και μεγάλη, εφ’ όσον η τιμή αυτή είναι μικρή.

Η κλίμακα χάρτη, π.χ., 1:100.000 είναι μικρότερη από την κλίμακα 1:10.000 ενός άλλου χάρτη με τις ίδιες εξωτερικές διαστάσεις.

Γραφική κλίμακα

Επειδή, με φωτομεγέθυνση ή φωτοσμίκρυνση του χάρτη, η κλασματική κλίμακα του δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μέτρηση αποστάσεων, στο περιθώριο όλων σχεδόν των επίσημων χαρτών σχεδιάζεται η γραφική τους κλίμακα.

Η γραφική κλίμακα είναι μια ευθεία γραμμή με υποδιαιρέσεις σε τμήματα που αντιστοιχούν σε Km ή m. (σχ. 15).

Με απλή εφαρμογή της γραφικής κλίμακας μεταξύ δοθέντων σημείων του χάρτη, υπολογίζεται η πραγματική τους απόσταση. Για το λόγο αυτό, αλλά και επιπλέον επειδή, με φωτοσμίκρυνση ή φωτομεγέθυνση του χάρτη, η γραφική κλίμακα υφίσταται ανάλογη σμίκρυνση ή μεγέθυνση, αυτή χρησιμοποιείται συχνότερα από την κλασματική.

Σχέση μεταξύ κλίμακας και εμβαδού των χαρτών

Το εμβαδά που καλύπτει ένας χάρτης ορισμένων εξωτερικών διαστάσεων καθορίζεται από την κλίμακα του. Όσο μικρότερη είναι η κλίμακα, τόσο μεγαλύτερο είναι το εμβαδό του χάρτη.

Έχει αποδειχθεί ότι σε κάθε μεταβολή της κλίμακας ενός χάρτη, μεταβάλλεται και το εμβαδόν του. Αυτή η μεταβολή μάλιστα δεν είναι τυχαία, αλλά υπακούει σε ορισμένη μαθηματική σχέση. Το εμβαδόν π.χ. ενός τοπογραφικού χάρτη κλίμακας 1:50.000 που είναι ίσο με 250 km2, θα γίνει ίσο με 1.000 Κm2, εφ΄ όσον η κλίμακα γίνει 1:100.000. Δηλαδή, η μεταβολή του εμβαδού ενός χάρτη ορισμένων εξωτερικών διαστάσεων είναι αντιστρόφως ανάλογη του τετραγώνου της μεταβολής της κλίμακας. Στο παράδειγμα μας, η κλίμακα του χάρτη υποδιπλασιάστηκε και το εμβαδόν του τετραπλασιάστηκε.

Προσδιορισμός της κλίμακας των Χαρτών

Ο καθορισμός της κλίμακας σε χάρτη, που δεν υπάρχει η αντίστοιχη ένδειξη της, μπορεί να γίνει με την παρακάτω διαδικασία:

Εκλέγονται δύο σημεία τα οποία υπάρχουν στο χάρτη αυτό και σ’ έναν άλλο χάρτη γνωστής κλίμακας. Καθορίζονται οι αποστάσεις των δύο σημείων στους δύο χάρτες και στη συνέχεια υπολογίζεται η ζητούμενη κλίμακα με τη βοήθεια της πραγματικής απόστασης των σημείων, που υπολογίζεται από τον χάρτη με την γνωστή κλίμακα.

Παράδειγμα: Η απόσταση δύο πόλεων σε χάρτη χωρίς κλίμακα είναι 5 cm. Σε χάρτη με κλίμακα 1:100.000, η αντίστοιχη απόσταση των δύο πόλε- ων είναι 4 cm=4 km. Τα 5 cm, λοιπόν στο χάρτη χωρίς κλίμακα αντιστοι- χουν με φυσικό μήκος 4 Km. Εκφράζουμε τα δύο μήκη στην ίδια μονάδα. Τα 5 cm αντιστοιχούν με 400.000 cm, άρα το 1 cm με 80.000 cm και η κλίμακα του χάρτη είναι ίση με 1:80.000.

Από την Wikipedia:

Γενικά με τον όρο Κλίμακα χάρτου (map scale), χαρακτηρίζεται ο λόγος της επιφάνειας του χάρτη προς την αντίστοιχη επιφάνεια του πραγματικού τμήματος της γήινης επιφάνειας, την οποία αποτυπώνει ο χάρτης. Ο λόγος αυτός μπορεί να αντικατασταθεί με τον λόγο της απόστασης σημείων του χάρτη. Η κλίμακα χάρτου αποτελεί τον δεύτερο τίτλο του κάθε χάρτη μετά τη γεωγραφική ονομασία για την οποία και έχει κατασκευαστεί.

Κατά τη χρησιμοποίηση αυξομερών γεωγραφικών πλατών στη κατασκευή του μερκατορικού χάρτη η κλίμακα είναι διαφορετική ανά διάφορα πλάτη. Για το λόγο αυτό, η κλίμακα στους μερκατορικούς χάρτες αναφέρεται πάντα για συγκεκριμένο γεωγραφικό πλάτος και χαρακτηρίζεται φυσική κλίμακα, (Natural scale).
Όταν, όμως, η κλίμακα αναφέρεται στον Ισημερινό, (όπου φ = 0°), δηλαδή σε υποτύπωση τόπων Ισημερινού, τότε αυτή χαρακτηρίζεται Ισημερινή κλίμακα, (Equatorial scale).